Δούκας, Νεόφυτος

(Άνω Σουδενά Ζαγορίου 1760 – Αθήνα 1845). Διδάσκαλος του Γένους. Χειροτονήθηκε ιερέας σε νεαρή ηλικία και έλαβε τη στοιχειώδη μόρφωση στο σχολείο του Μετσόβου. Αργότερα, εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι (1786) και μαθήτευσε κοντά στον δάσκαλο Λάμπρο Φωτιάδη. Το 1803 διορίστηκε εφημέριος στον ναό της ελληνικής παροικίας της Βιέννης, όπου έγραψε τα περισσότερα έργα του, ενώ συγχρόνως δίδασκε σε μικρό κύκλο μαθητών. Το 1815 κλήθηκε να διαδεχτεί τον Φωτιάδη στη διεύθυνση της Αυθεντικής Σχολής του Βουκουρεστίου. Μετά την έκρηξη της Επανάστασης κατέφυγε στην Τρανσυλβανία, όπου συνέχισε το εκπαιδευτικό του έργο. Αργότερα o Καποδίστριας τον κάλεσε να αναλάβει τη διεύθυνση του νεοσύστατου Ορφανοτροφείου της Αίγινας. Εκεί, ο Δ. διορίστηκε σύμβουλος επί των εκκλησιαστικών υποθέσεων. Μαζί με τον Γ. Γεννάδιο ήταν ο ιδρυτής και πρώτος διευθυντής της Ριζαρείου Σχολής, στον χώρο της οποίας τάφηκε όταν πέθανε. Ο Δ. διακρίθηκε κυρίως ως εκδότης και σχολιαστής αρχαίων κειμένων. Εξέδωσε ή παράφρασε, σε σειρά τόμων, Θουκυδίδη, Αρριανό, Δίωνα Χρυσόστομο, ρήτορες, Όμηρο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αισχύλο, Θεόκριτο, Πίνδαρο, Αριστοφάνη κ.ά. Οι πεποιθήσεις του για το γλωσσικό ζήτημα –ο Δ. είχε ταχθεί υπέρ του γλωσσικού αρχαϊσμού– τον έφεραν σε έντονη και πολύχρονη διένεξη με τον Κοραή. Κάποτε μάλιστα στο Βουκουρέστι οι γλωσσικοί του αντίπαλοι του επιτέθηκαν και τον χτύπησαν σοβαρά στο κεφάλι, προκαλώντας του τραύμα από το οποίο υπέφερε σχεδόν έως τον θάνατό του. Στην οξύτατη αυτή έριδα o Δ. έδειξε πραότητα και «φιλόσοφον ήθος». Μάλιστα, μετά τον θάνατο του Κοραή (1833) πρωτοστάτησε στην κίνηση για την ανέγερση ανδριάντα προς τιμήν του αντιπάλου του. Ο Νεόφυτος Δούκας, διδάσκαλος του Γένους, εκδότης και σχολιαστής πολλών αρχαίων κειμένων.